Wanneer ik naar de huidige mondiale problemen kijk, dan zie ik dat we globaal nog niet de stap hebben genomen om de belangen van onze eigen groepen te overstijgen naar het niveau van de mensheid. Bedrijven, ideologieën en landen blijven vandaag meestal hangen op een geïsoleerd of lokaal niveau, dat de belangen van beperkte machtsgroepen rond enkele centrale figuren vooropstelt, en het welzijn van het groter geheel negeert. En vele van deze groepen blijven hangen in een wij/zij mentaliteit tegenover andere groepen, zodat we als mensheid verdeeld blijven, en lijden onder de acties van soms machtige autocraten.

Enkele groepen nemen al per uitzondering het belang van het geheel mee in hun beslissingen en hun acties. En vooral, er zijn meer en meer “transversale” groepen die relaties leggen en onderhouden tussen mensen, dwars door anders gescheiden groepen, zoals internationale of nationale verenigingen voor sport, cultuur, ontspanning, onderwijs, zorg, vakbonden, bedrijven met vele vestigingen, allerhande koepelorganisaties, parlementen met vele vertegenwoordigde partijen. Dit weefsel van transversale en lokale relaties moeten we verstevigen als we het belang van individuele groepen willen overstijgen om tot een verenigde mensheid te komen. Overeenstemming bereiken tussen nagenoeg gelijkgezinden in een groep is immers niet zo moeilijk, de echte uitdaging is echter om te onderhandelen en compromissen te sluiten tussen meerdere groepen, met diverse of soms tegenstrijdige belangen, ook als we vinden dat die van een ander volledig onterecht zijn. Relaties uit transversale groepen kunnen helpen bruggen slaan tussen anders totaal geïsoleerde partijen.

Het wordt tijd dat we echt diepgaand onderzoeken welke elementen bijdragen om dat weefsel van relaties te helpen opbouwen en verstevigen. We hebben al moeten ervaren dat algemene verkiezingen met een meerderheidsstelsel, kapitalisme zonder veel beperkingen, en wat lichte structuren van bovenaf opgelegd, tot nog toe geen enkel land dat Europa ooit heeft bezet en daarna heeft verlaten, een duurzame gemeenschap heeft bezorgd. Enkele elementen die wel mogelijk helpen lijken me: vrije toegang tot onafhankelijke informatie (van media en wetenschappelijk onderzoek), een grondwet die niet te kapen valt door een machtige groep, die daarbij een één-partij bestuur uitsluit en die afgedwongen wordt door onafhankelijke en eerlijke rechters, een beslissingsproces dat meerdere partijen (en mogelijk uitgelote burgers) aanspoort om het gesprek aan te gaan en om samen compromissen te sluiten, prioriteit voor menselijke gelijkwaardigheid en algemeen welzijn, en vrijheid van vereniging (lokaal en transversaal) zonder enige belemmering.

In België, en ruimer in Europa, zie ik al vele elementen daarvan actief, ook al zijn ze nog niet diep verankerd, en amper beschermd op de lange termijn. Er blijft daarnaast echter in vele groepen een hardnekkige nostalgie naar een “eenvoudiger” en niet langer bestaand meerderheidsdenken rondwaren. Het wordt tijd dat we definitief die naïeve illusie loslaten dat “er geen problemen zouden zijn als alle mensen van goede (lees onze) wil zijn”, en dat we ons als maatschappij grondig richten op hoe we kunnen constructief samen leven met vele diverse overtuigingen in een complexe omgeving met eindige hulpmiddelen. Eens we daar meer ervaring over hebben opgedaan, en door schade en schande zoals het ook nu loopt, kunnen we de elementen die bijdragen tot een sterk weefsel verder verbreiden via onze (handels)relaties naar andere groepen en zo de wereld een betere plaats maken voor iedereen.

Ik hoop dat we deze weg gedreven kunnen inslaan, gedurende enkele generaties, en er zoveel tijd, energie en hulpmiddelen in kunnen steken als sommige groepen vandaag doen in het voorbereiden of uitvoeren van oorlogen. We zijn het verplicht aan de bevolking van Oekraïne, die als slachtoffer van zowel een machtige alleenganger als van ons gebrek aan een echt verbindend weefsel van relaties, vandaag onvoorstelbaar lijdt. Het is nu overduidelijk dat dit soort van initiatief echt noodzakelijk is om ons te beschermen tegen verdere herhalingen in de toekomst. Ik geloof dat een diverse maar diep verbonden mensheid echt mogelijk is, als we er ons gezamenlijk en vastberaden aan zetten. De wereld kan er maar wel bij varen, dus waarop wachten we om ons weefsel van menselijke relaties te versterken?